حدیث مدرج المتن

---

حدیث مدرج المتن، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و حدیثی است که توسط راوی چیزی در متن آن اضافه شود.

۱ - تعریف

---

حدیث مدرج المتن حدیثی است که کلامی از راوی در متن اضافه شود و سامع گمان کند که این زیاده جزء متن است.

۲ - تقسیم

---

این حدیث به دو لحاظ تقسیم شده است:

۲.۱ - تقسیم به لحاظ زیادت

۱- به لحاظ جایگاه زیادت که از این لحاظ خود به سه قسم تقسیم می‌شود:
ا - قبل از متن حدیث چیزی اضافه شود مانند: عن ابی هریره قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): «اسبغوا الوضوء ویل للاعقاب من النار». در این حدیث عبارت «اسبغوا الوضوء» کلام ابوهریره است که قبل از متن حدیث رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ادراج شده است.
ب - وسط متن حدیث مانند: «… و کان النبی یتحنث و هو التعبد فی غار حراء اللیالی ذات العدد». در این روایت جمله «و هو التعبد» تفسیر کلمه «تحنث» است که در وسط حدیث ادراج شده است جزء حدیث نیست بلکه کلام یکی از روات می‌باشد.
ج - بعد از متن حدیث مانند: «اذا قلت هذا او قضیت هذا فقد قضیت صلاتک ان شئت ان تقوم فقم و ان شئت ان تقعد فاقعد» کلام ابن مسعود است که بعد از نقل حدیث تشهد ابن عباس درج شده است.

۲.۲ - تقسیم به لحاظ انگیزه‌های راوی

۲- به لحاظ انگیزه‌های راوی که خود نیز به سه قسم تقسیم می‌شود:
ا - راوی سخنی از خود و یا از دیگران به دنبال حدیث ذکر کند که موهم این باشد که جزء حدیث است.
ب - راوی سخنی را به عنوان استدلال بر حدیث پس از حدیث بیارود که موهم این باشد که جزء حدیث است.
ج - راوی کلمه‌ای را در تفسیر کلمه دیگری در وسط حدیث ذکر کند و یا حکمی را از حدیث استنباط کند و آن را در وسط حدیث بیاورد که موهم این باشد که تفسیر از معصوم (علیه‌السّلام) است.

۳ - راه‌های شناخت

---

اندیشمندان علوم حدیث برای شناخت کلمه یا عبارتی که در متن حدیث اضافه شده است راه‌هایی را مطرح کرده‌اند:
۱- ورود این عبارت یا کلمه به صورت مستقل در حدیث دیگری.
۲- تنصیص راوی یا بعضی از اهل فن بر این که این کلمه یا جمله از راوی است.
۳- استحاله صدور این کلمه نشان‌گر آن است که این کلام راوی است نه معصوم.

۴ - تعبیرات دیگر

---

از این واژه به مدرج المتن، خبر مدرج المتن، روایت مدرج المتن، مدرج متنی، حدیث مدرج متنی، خبر مدرج متنی و روایت مدرج متنی نیز تعبیر می‌شود.

۵ - پانویس

---